Mostar’da Stari’nın (Mostar Köprüsü) diğer adıyla Eski Köprüsü 1993’te Hırvat Ordusunun tanktan çıkan ateş bombardımanından çöktüğünde, Bosna Hersek’in halkının kalbi yerinden sökülmüş gibiydi.
Hem şehir hem de ülkeyi bir bütün olarak temsil ettiği için, Neretva Irmağı’nın öbür ucuna düşmesinden yıllar sonra köprüden bahsetmek bile insanı gözyaşlarına boğabilir. Şimdi, 19 yıldan fazla bir süre sonra, dört yüzyıldan fazla bir süre Neretva Irmağı’nın üstünden geçen bu güzel taş yapı bir kere daha onun şiddetli sularının üstünde kavislenmekte. Koprü Mostar’ın merkezindedir ve onun yeniden yapılandırılması, Bosna Hersek’ın şüphesiz en güzel şehrinde yaşamın yavaş yavaş fakat kesin bir şekilde normale dönmekte olduğu anlamına geliyor.
Mostar’ının Turistik Çekeciklikleri
Mostar’ın en eski köprüsü 1558 yıllında Osmanlı Mimar Çeyvan Kethoda tarafında yapılan Kriva köprüsüdür. Bu köprünün yapılma amacının Mostar Köprüsüne bir deneme niteliği taşıdığı söylenmektedir.
Uzunluğu 28.7 metre ve yüksekliği de 21 metre olan Mostar Köprüsü (Stari Most), Mimar Sinan’ın öğrencisi olan Hayrettin tarafında 1566 yıllında inşası tamamlanmıştı. Mostar Köprüsü yakınlarında 1552 yıllında yapılmış olan Çeyvan Camisi bulunmaktadır. Eski Bazar yeri Kuyunculukta antik eşyaları, resimleri ve sanatçılarının eserleri satılmaktadır.
Eski yapıların arasında 1617 yıllında yapılmış olan Koski Mehmet Paşa Camisi, XVII. y.y.’ında yapılmış Bişçeviça Evi, Mimar Sinan tarafında 1557 yılında yapılmış olan Karacoz Bey Camisi ve XVIII. y.y.’ında yapılmış olan Muslimbegoviç Evi bulunmaktadır. Mostar’da bulunan Eski Katolik Kilisesi Viennese tarzında yapılmıştır.
Tarih
İlirler dönemlerinden Osmanlı fethettiğine kadar, eski Blagaj siyasi gücün merkeziydi ve Mostar, Neretva kıyılarının küçük bir yerleşim yerinden başka hiçbir şey değildi. Hersek, Osmanlılara yenilmeden önce, Mostar’ın iki kıyıyı birbirine bağlayan küçük bir süspansiyon köprüyle sadece 19 haneden oluştuğuna inanılıyor. Bu köprüyle koruyuculuk yapanlar Mostari (köprü bekçileri) olarak anılmaktaydı ve kasabanın ismini onlardan aldığı tahmin ediliyor. Hersek, resmi olarak 1482’de Osmanlı hâkimiyeti altına girdi. Mostar’ın, Osmanlı’nın Hersek’teki idari ve askeri yönetiminin merkezi haline gelmesi uzun sürmedi. Yeni taş köprünün çevresindeki eski çarşı, Osmanlı mimarisi etkisi altında 1566’da Dalmaçyalı usta tarafından tamamlanmıştır. Şehrin bu doğuyu andıran tarafı hala halı dokumada, metal işletmeciliğinde ve boyamada oldukça yetenekli zanaatkârla eski geleneklerini koruyor.
Merkezdeki eski köprüyle yeni mahalleler Neretva’nın her iki tarafına yayılmaya başladı. Camiler ve medreseler şehir yapılaşırken İslamiyet’in yayılmasıyla birlikte inşacı edildi. 16.y.y.’in sonları ve 17.y.y.’in başlarında, Mostar’ın birçok güzel ve muhteşem İslami motifleri inşa edilmiştir.
Osmanlı zamanında Mostar, Dubrovnik ve diğer kıyı şehirlerarasında çabucak ticari bir anahtar haline geldi. Zeytinyağı, balık ve keten gibi mallar taşıyan Dalmaçya karavanları yollarını Mostar’a yönlendirirler. Yün, et, bal ve yulaf kargoları Mostar’dan kıyı şehirlerine doğru giderdi. Hala eski şehrin sadelerinde yürüyebilir, birçok değişik mallar satan zanaatkâr ve esnaf bulabilirsiniz. 19.y.y.’in sonu Osmanlı’nın çöküşünü gösterdi ve ülkede 1875–1878 yıllar arasında 3 yıllık isyandan sonra İmparatorluk çöktü. İyimser Avusturya-Macaristan sağa atladı ve Bosna Hersek’ın bölgesel yönetimini de içine aldı. Çabucak bir tren yolu inşa edildi ve doğu şehrine Avrupa’yı bir hava kattı.
Avusturya-Macar’ların kısa yönetim dönemlerinde hamam inşa edildi, birçok gazete ve dergi kuruldu, birçok okul, köprü dikildi ve şehrin yol sistemi genişletildi. Bu dönemde Mostar bölgesinde birçok katedral ve kilise inşa edildi. Eski şehrin yamaçları boyunca bu dönemden Viyana tarzı mimarı yapı görülebilir. Avusturya-Macar yönetimi Prens Ferdinand’ın Saraybosna’daki suikastıyla son buldu. Bunu takip eden 10 yıl içerisinde, birçok Bosna ve Hersekli zorlu ekonomik ve politik konularla savaştı. II. Dünya savaşının bitimiyle ve Tito’nun partizanların zaferiyle zorlu fakat huzurlu bir dönem yaşadı. Mostar önceki Yugoslavya’nın en önemli sosyalist bölgelerinden biridir. Karışık evlilik oranlarının en yüksek olduğu yer ve Hersek’in en önemli şehri olmaya devam ediyor. Şehir, Yugoslavya’dan ayrılmanın öne çıktığı yıllarda zenginlikten zevk alırdı.